Enflasyon, sıklıkla kullanıldığı anlamıyla fiyatların artmasına verilen ekonomik terimdir. Ancak neyin fiyatının arttığı ya da ne kadar arttığı enflasyonun olup olmadığını belirlediği için enflasyonun tanımını yapmadan önce fiyatlar genel düzeyi teriminin tanımı yapılmalıdır.
Fiyatlar Genel Düzeyi Nedir?
Fiyatlar genel düzeyi, ulusal bir ekonomide bir yıl içinde üretilen ürün ve hizmetlerin değerlerinin ağırlıklandırılmış ve parasal cinsten hesaplanmış hali olarak tanımlanabilir.
Enflasyonun Tanımı Nedir?
Enflasyon da bir ekonomideki fiyatlar genel düzeyinin artması için kullanılan terimdir ve bu şekilde tanımlanabilir. Daha anlaşılabilir bir ifade ile para ile satın alınabilen şeylerin gittikçe daha azalması, yani paranın zaman içerisinde değer kaybetmesidir. Enflasyonun tersi ise deflasyondur.
Enflasyonu ölçmek için ekonomilerde ürün ve hizmetlerden oluşan sepetler kullanılırlar. Bu sepetlerde yer alan ürün ve hizmetlerin belirli bir zaman dilimi (1 yıl gibi) içerisindeki fiyat değişimleri ile bu sepetteki ağırlıkları çarpılarak o ekonomideki toplam enflasyon hesaplanabilir.
Enflasyon Neden Olur?
Enflasyon, birbirini tetikleyen iki sebepten ileri gelir: talep enflasyonu ve maliyet enfasyonu.
Talep enflasyonu, fazla para basılmasından dolayı dolaşımdaki paranın artması ile birlikte ürün ve hizmetlere karşı tüketimi artırır. Arz talep dengesi fiyatları oluşturduğu için daha fazla talep, ürün ve hizmetlerin fiyatlarının artmasına yol açar ve bu süreçte gerçekleşen paranın değer kaybetmesi durumuna talep enflasyonu adı verilir.
Maliyet enflasyonu, ürün ve hizmetlerin üretim maliyetlerinin artması sonucu nihai fiyatların artması ile oluşur.
Türkiye Cumhuriyeti, uzun yıllardan beri enflasyonla mücadele etmek için çaba gösteren bir ülke olmuştur. Uzun yıllar enflasyon terimi televizyon kanallarında "enflasyon canavarı" olarak ifade edildiği için enflasyonu ciddi ciddi fiyatları yükselten bir canavar olduğunu düşünenler bile vardı. Tarih boyunca bastığımız paraların sıfırlarının artması ya da sürekli daha büyük paralar basmak zorunda kalmamız da enflasyonun doğal bir sonucudur. Ancak tarihte enflasyonun çok daha sert yaşandığı durumlar ve ülkeler de olmuştur. Enflasyonun, bir ülkede her ay %50 oranında 12 ay boyunca artmasına hiper enflasyon adı verilmektedir. Tarihteki en sert hiper enflasyon krizleri şu şekildedir:
- Macaristan (1946) Hiper Enflasyonu: Günlük enflasyon oranı %207 idi ve fiyatlar her 15 saatte bir ikiye katlanıyordu
- Zimbabve (2008) Hiper Enflasyonu: Günlük enflasyon oranı %98 idi ve fiyatlar her 25 saatte bir ikiye katlanıyordu
- Yugoslavya (1994) Hiper Enflasyonu: Günlük enflasyon oranı %65 idi ve fiyatlar her 34 saatte bir ikiye katlanıyordu
- Almanya (1923) Hiper Enflasyonu: Günlük enflasyon oranı %21 idi ve fiyatlar her 3.5 günde bir ikiye katlanıyordu
Almanya'nın birinci dünya savaşından sonra yaşadığı hiper enflasyon döneminde insanların evlerinde ısınabilmek için balyalar halinde para yaktıkları fotoğrafları internetten görebilirsiniz. Para ne kadar değer kaybedebilir sorusunun en somut örneklerinden birisi işte bu karelerdir.