Soğan keserken gözlerin yaşarması ve göz kırptıkça yaş gelmesi hadisesi çok sinir bozucu bir durum. Hele bir de kesmeniz gereken soğanların sayısı fazlaysa ara verip gözlerinizi de silemiyorsunuz. Zaten elleriniz de soğanlı olduğu için göz yaşlarınızı kıyafetinizin kol kısmıyla falan silmeye çalışmak ve bir yandan da yanmanın devam etmesi ile gözlerinizi açamadığınız için parmağınızı kesme riski soğan kesme işini nefret edilesi bir uygulama haline getiriyor.
Eğer soğanlarınızı kesmek için kendinize birisini bulamıyorsanız, ya da soğan kesme gözlüğü gibi bir ekipmanınız yoksa size kendi deneyimlerimden elde ettiğim ve soğanın göz yaşartma etkisini gideren çözümlerimden bahsetmek istiyorum.
Soğanların göz yakma etkisinin sebebi, bildiğiniz gibi soğanları keserken içinden çıkan ve odaya yayılan soğan özütü ve asit ile kimyasal tepkimeye girmesi sonucunda da gözleri yakan bir etkiye sahip olmuş oluyor. Soğanın neden göz yaktığı konusunda belki benden daha bilimsel bir izah yapabilecek arkadaşlar olabilir, ama neyse ki soğan doğrarken gözlermizin yanmasını engelleyebilmek için kimyasal reaksiyonları anlamamız gerek yok. Kısaca, soğanları her kestiğimizde havaya partiküller yayılıyor ve bu partküller da gözlerimizi yakıyor. Soğan doğrarken gözlerinizin yanmasını engellemek için aşağıdaki çözümleri uygulayabilirsiniz.
- Soğanın en göz yakıcı etkisine sahip olan gazlar, ortasını kesince ortaya çıkar. Dolayısıyla soğanın ortasını kesme işlemini sona bırakırsanız gözleriniz de ortaya yayılan gaza daha az maruz kalmış olur. Özellikle yemeğiniz için çok sayıda soğan doğramanız gerekiyorsa bu çözüm çok işe yarıyor, çükü tüm soğanların orta kısımlarını sona bıraktığınızda kesmesi en az zaman alan (çünkü ortalarını kesmek kolay) kısımlar sona kaldığı için bir çırpıda hemen ortalarını da dilimleyip olay mahalinden uzaklaşabiliyorsunuz.
- Soğanları kestiğiniz oda (mutfak olduğunu tahmin ediyorum) eğer hava almıyorsa mutlaka camı açarak soğan kesme işlemlerini yapın. Hatta mümkünse camın önünde, ya da daha da iyisi balkonda soğanlarınızı keserseniz ortama yayılan göz yaşartıcı gazdan da daha az etkilenmiş olursunuz. Özellikle soğan rendelemek gibi işlemlerde ortaya yayılan gaz miktarı daha fazla olduğu için biraz üşümek pahasına bu işlemleri balkonda yapmak, gözlerinizin yaşarmasını ve ağlıyor gibi görünmenizi engelleyebilir.
- Soğanların kestiğiniz yüzeyini hep tahtaya basacak şekilde alt kısımda bırakırsanız iki olmulu şey yapmış olursunuz. Birincisi soğanları yuvarlanma ce kayma riski olmadan kesebilirsiniz, ikincisi ise soğanlardaki göz yakıcı gazın yayıldığı kısım yere bastığı için ortama yayılamamış olur ve gözleriniz de sulanmamış olur
- Eğer havasız bir ortamda soğan kesmek zorundaysanız ve soğan kesme stiliniz de üstteki ipuçlarını kullanmanıza izin vermiyorsa, ufak bir hile yapabilirsiniz. Soğanları doğradığınız masaya koyacağınız ufak bir masa fanı ile bu gazları havaya yayılmadan gözlerinizden uzağa üfleyerek gönderebilirsiniz
- Limonların da soğanların gazının yayılmasını engellemek gibi ilginç bir özelliği var. Eğer limon tadının soğana işlemesinde (çok az bir etkisi oluyor) bir beis görmüyorsanız soğanlarınızı keseceğiniz bıçağınızın iki yüzüne de ara ara limon sürebilirsiniz
- Gözlük takmak tam olarak engellemese de gözlerinizin yanmasını nispeten azaltıyor. Kulağa her ne kadar garip gelse de evinizde su altı gözlüğü varsa soğan keserken iki dakikalığına bu gözlüğü taktığınızda ortama ne kadar göz yakan asitli soğan gazı yayılırsa yayılsın gözlerinizi etkilememiş oluyor
- Soğanlar genel olarak buzdolabında bekletilmezler, oda sıcaklığında bozulmadan kalabilirler ve bu süreçte de en fazla yeşillenme ya da filizlenme başlar. Ancak oda sıcaklığında olan bir soğan kesildiğinde ortama çok daha fazla göz yakan gaz yaydığı ve bu gazlar da uçuşarak gözlerde ağlar gibi sulanmaya neden olduğu için bir diğer ipucu da soğanları doğramadan kısa bir süre önce hafif soğuyacakları kadar buzdolabına koymak. İlginç ama buzdolabından çıkan soğanlar kesildiklerinde daha az göz yakıyorlar
- Kullandığınız soğan kesme bıçağının kör olmadığından emin olun ve gerekirse keskinleştirmek için bileyin. Örneğin büyükçe ve keskin (santoku gibi) bir şef bıçağı kullanarak soğanları keserseniz gazlar da daha az uçuşacak ve gözleriniz daha az yanacaktır. Ayrıca bu sayede soğanları kesme süresi de kısalmış olacaktır ve gazlar zaten uçuşacak noktaya gelemeden soğan kesme operasyonu tamamlanmış olacaktır
- Ben denemedim ancak soğan keserken mum ya da tütsü yakmanın da bu gazların yayılımını engellediğini ve gözlerin yanmasını engellediğini söyleyenler var
Not: filizlenmiş soğanlarınızı da ekerek kolaylıkla ve zahmetsizce taze soğan üretebileceğinizi bildiğinizi tahmin ediyorum.
bkz: Saksıda Taze Soğan Nasıl Yetiştirilir?
bkz: Mangalda tereyağlı soğan nasıl yapılır?
bkz: Sumaklı Soğan Salatası Tarifi
bkz: Kesilmiş soğan dolapta bozulur mu?
bkz: Soğan nasıl karamelize edilir?
bkz: Sarımsak nasıl saklanmalıdır?
bkz: Evde saksıda sarımsak çimlendirmek ve yetiştirmek